Miejska Biblioteka Publiczna
Instytut Historii Sztuki KUL
Lubelskie Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych
Wydział Artystyczny UMCS
zapraszają na wykład on-line z historii sztuki
z cyklu „W poszukiwaniu jedności sztuk - totalne dzieło sztuki.”
Grzegorz Kondrasiuk
Wypędzenie Arlekina. Cyrk jako podziemne źródło sztuki wysokiej.
„Kuglarstwa, które są uciechą nieoświeconego gminu, trzeba z dobrej komedii wyrugować, albowiem nie tylko są one do prawdy niepodobne, ale nadto niemożliwe. (…) W moim mniemaniu teatrum, rządzone wedle dzisiejszych prawideł, powinno, po pierwsze, przynosić pożyteczną i pouczającą rozrywkę. (…) Kiedy owa wyżej wspomniana zasada przyjętą była, wygnano z teatru arlekina, który same tylko plugastwa i niedorzeczności głosił zgorszenie szerząc, zamiast bawić prawdziwie i przyzwoicie” – pouczał w 1775 roku jeden z oświeconych, Wawrzyniec Mitzler de Kolof. Zadziwiająco trwały to pogląd, wykraczający zarówno poza konkretne dziedziny sztuki, jak i poza doktrynę estetyczną w obrębie której został sformułowany. „Wygnany arlekin” symbolizuje tu nie tylko widowiska teatru dell’arte, właśnie przenoszące się w obszar anachronizmu, ale i innych jego „jarmarcznych” przodków i krewniaków, takich jak: cyrki, fotoplastikony, panoramy, katarynki, teatry marionetek, menażerie, gabinety osobliwości, pokazy sztuk magicznych, wędrowne przedstawienia kuglarskie. Nie dały się jednak one wyrugować z teatru przyszłości i z kulturowego kanonu, tak jak to postulowali Oświeceni. Wiek XIX to czas kształtowania się kultury masowej, rozrywki egalitarnej, dostępnej niezależnie od statusu materialnego, a spadkobiercy sztuki spod znaku arlekina stali się częścią ludycznej nowoczesności, miejskiej kultury atrakcji. Jednak było to możliwe także i dzięki „estetycznej transpozycji” kuglarstwa, zainicjowanej przez romantyków. To przejście cyrku do kulturowego imaginarium opisał m .in. Jean Starobinski w eseju „Portret artysty jako linoskoczka”. Archaiczne techniki ciała widowiskowego – akrobatyka, clownada, pantomima – inspirowały modernistów i awangardzistów, czasem w sposób spektakularny, czasem niezauważalnie wtapiały się w ich prekursorskie gesty.
20 maja 2020 r. prezentacja wykładu odbedzie się na stronie Facebooka Miejskiej Biblioteki Publicznej w Lublinie i w Wydarzeniu poświeconym wykładom.
Od 20 maja wykłady (Grzegorza Kondratiuka, Katarzyny Weinper, Agaty Kusto i Kamili Dworniczak) będą publikowane on-line na stronie Facebooka Miejskiej Biblioteki Publicznej i będziemy informować na bieżąco.