28 listopada 2020 roku, Sejm RP niemal jednogłośnie, doceniając poczesne miejsce pisarstwa Stanisława Lema w literaturze XX wieku i jego znaczenie dla rozwoju kultury polskiej i światowej, ustanawia rok 2021 Rokiem Stanisława Lema.
Stanisław Lem (1921-2006)
Pisarz gatunku hard science fiction, filozof, futurolog oraz krytyk. Urodzony 12 września 1921 roku we Lwowie. Syn Samuela Lema, lekarza laryngologa i Sabiny z Wollnerów. Od 1932 roku uczęszczał do II Państwowego Gimnazjum im. Karola Szajnochy we Lwowie. Studia medyczne rozpoczął w 1940 roku w Instytucie Medycznym we Lwowie, a ukończył w 1948 roku na Wydziale Medycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, gdzie po wojnie osiadł na stałe.
Początkowo ogłaszał artykuły w fachowej prasie lekarskiej. Debiutował w 1946 roku powieścią fantastyczną Człowiek z Marsa, drukowaną w katowickim tygodniku „Nowy Świat Przygód”. Wiersze i opowiadania publikował od tegoż roku w „Kuźnicy” (1946), „Tygodniku Powszechnym” (1946-48) i „Żołnierzu Polskim” (1946-47).
Pierwszą książkę, powieść Astronauci wydał w 1951 roku. Dalsza twórczość przyniosła mu opinię najwybitniejszego przedstawiciela polskiej fantastyki naukowej. Jako odnowiciel jej problematyki i konwencji gatunkowo-stylistycznych oraz eseista-futurolog zyskał rozgłos międzynarodowy. Jego utwory przetłumaczono na ponad 40 języków. Był członkiem stowarzyszeń amerykańskich Science Fiction Research Association i Science Fiction Writers of America. Od 1972 roku należał do Komisji PAN „Polska 2000”. W 1981 roku uzyskał tytuł doctora honoris causa Politechniki Wrocławskiej.
Ogłaszał artykuły z zakresu medycyny w „Polskim Tygodniku Lekarskim” i „Życiu Nauki”. Kontynuując twórczość literacką, publikował opowiadania, recenzje, eseje, artykuły, felietony i opowiadania w „Nowej Kulturze”, „Przekroju”, „Życiu Literackim”, w tygodniowym dodatku „Gazety Krakowskiej” pt. Zdarzenia (cykle: „Felieton praski”, „Felieton”), „Tygodniku Powszechnym”, „Twórczości”, „Miesięczniku Literackim”, „Nurcie”, „Studiach Filozoficznych”, „Tekstach”, „Kulturze” oraz „Itd” . Współpracował też z czasopismami zagranicznymi, m. in z tygodnikiem „Literaturnaja Gazieta”, „Quarber Merkur”, „Science Fiction Commentary” czy „Science Fiction Studies”.
Otrzymał między innymi nagrody literackie: miasta Krakowa, miesięcznika „Problemy”, „Miesięcznika Literackiego”, Ministra Kultury i Sztuki II st. i I st., Nagrodę Państwową I st., Wielką Nagrodę Literatury Detektywistycznej, miesięcznika „Odra”, Fundacji im. A. Jurzykowskiego, Fundacji im. Jana Parandowskiego przyznawaną przez PEN Club, Nagrodę Wielką Fundacji Kultury, a także nagrody zagraniczne, by wymienić: Europejską Nagrodę Państw, austriacką Nagrodę im. Franza Kafki oraz medal międzynarodowego Stowarzyszenia Uczestników Lotów Kosmicznych. Otrzymał również kilka doktoratów honoris causa: Politechniki Wrocławskiej, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Lwowskiego i Uniwersytetu w Bielefeld. W 1992 roku planetoida nr 3836 uzyskała jego imię. W 1997 roku pisarz został Honorowym Obywatelem Miasta Krakowa.
Dorobek literacki Stanisława Lema obejmuje między innymi powieści i opowiadania fantastycznonaukowe, detektywistyczne i powieść autobiograficzną, eseje futurologiczno-filozoficzne, publicystykę literacką, felietony, wiersze, listy, scenariusze filmowe słuchowisk radiowych, widowisk telewizyjnych, dramaty, a także posłowia i przedmowy do prac innych autorów. Głównym ośrodkiem zainteresowań pisarskich Stanisława Lema była nauka i jej możliwości. Pisarz stawiał pytanie o miejsce człowieka w obliczu nowych technologii. Chętnie wprowadzał motywy z kręgu wyobraźni technologicznej, praw fizycznych i biologicznych, moralności, erotyki czy mechanizmów życia środowiskowego. Sprawą, która najsilniej poruszała jego wyobraźnię, było starcie rozumu ze światem materii.